ZORUNLU KARBON PİYASALARI
2005 yılında yürürlüğe giren Kyoto Protokolü, Tarafların salım sınırlama veya azaltım yükümlülüklerini yerine getirmelerini kolaylaştırmak üzere ulusal önlemleri destekleyici nitelikte esneklik mekanizmaları oluşturmuştur. Bu mekanizmalar, Emisyon Ticareti (ET – Emission Trade), Temiz Kalkınma Mekanizması (TKM – Clean Development Mechanism) ve Ortak Yürütme (OY – Joint Implementation)’den meydana gelmekte olup temel hedefleri şunları içerir:
- Teknoloji transferi ve yatırım aracılığıyla sürdürülebilir kalkınmayı özendirmek
- Ülkelerin Kyoto hedeflerini gerçekleştirmelerinde mali etkin yolla salımlarını azaltmalarına veya atmosferden karbonu uzaklaştırmalarına yardımcı olmak
- Özel sektörü ve gelişmekte olan ülkeleri emisyon salım çabalarına katkı vermeleri için teşvik etmek (BMİDÇS).
İki mekanizmada proje temellidir. Aralarındaki en önemli fark projelerin hangi taraflar arasında yapıldığına dairdir. Bu mekanizmaların uygulama bulduğu ve ilgili emisyon azaltım projesine ev sahipliği yapan ülke “ev sahibi ülke”, bu projelere teknik ve finansal açıdan yatırımcı olan ülke ise “yatırımcı ülke” olarak tanımlanmaktadır
Temiz Kalkınma Mekanizması: Kyoto Protokolü çerçevesinde emisyon sınırlama veya azaltım yükümlülüğü bulunan EK-I ülkelerinin bu hedeflerini gerçekleştirmesinde, sera gazı azaltım hedefi olmayan EK-I Dışı bir ülke ile işbirliği dahilinde projeler uygulamasını sağlar.
Ortak Yürütme: Kyoto Protokolü gereğince emisyon sınırlama veya azaltım yükümlülüğüne sahip olan EK-I ülkeleri, diğer EK-I ülkelerinde emisyon azaltım (veya giderim) projeleri uygulayabilir. OY projeleri yoluyla emisyon azaltımı sağlayan projenin ev sahibi EK–I ülkesi, Emisyon Azaltım Birimi (Emissions Reduction Units-ERU) kredisi kazanır ve bu kredileri diğer EK–I ülkesine satabilir. OY projesinin her iki katılımcı Tarafları, belli bir emisyon azaltım yükümlülüğüne sahip EK-I ülkesi oldukları için ERU’ların diğer ülkeye satışını gerçekleştiren ülkenin ilgili azaltım miktarının, kendisine Tahsis Edilmiş Birim (AAU) miktarından düşmesi gerekmektedir. Transfer edilen emisyon azaltım miktarı kadar ev sahibi ülkenin toplam emisyon salma hakkı azalırken, kredileri satın alan yatırımcı EK–I ülkesinin toplam emisyon salma hakkı artmış olur.
Emisyon Ticaret Sistemi: Piyasa temelli esneklik mekanizması olan Emisyon Ticaret Sistemi (ETS), Kyoto Protokolü altında sayısallaştırılmış emisyon azaltım yükümlülüğü alan ülkelere emisyon hedeflerini gerçekleştirmelerinde kolaylık sunmaktadır. Protokol’e taraf ülkeler arasında gerçekleştirilen emisyon ticaret sistemi, emisyon azaltım yükümlülüğüne göre daha fazla azaltım sağlayan taraf ülkenin ilave azaltımlarını başka ülkeye satma hakkını sağlar. Bunun yanı sıra, bölgesel ve ülke çaplı geliştirilen ETS’ler de bulunmaktadır. 2005 yılında yürürlüğe giren Avrupa Birliği Emisyon Ticaret Sistemi, dünyadaki en gelişmiş ve en büyük sera gazı emisyon ticaret sistemi olarak yerini almış bulunmaktadır.
